Μπούλκες, το στρατόπεδο του Όργουελ

Αμέσως μετά τη συνθήκη της Βάρκιζας άρχισε ένα όργιο διωγμών εναντίον των αγωνιστών της εθνικής αντίστασης τόσο από το επίσημο κράτος, όσο και απο τις δολοφονικές παραστρατιωτικές οργανώσεις - συμμορίες, όπως του Καλαμπαλίκη ή του Σούρλα, που με την ανοχή και τη βοήθεια της αστυνομίας, τρομοκρατούσαν και δολοφονούσαν όσους είχαν συμμετάσχει στο ΕΑΜ κατά τη διάρκεια της κατοχής. Περίπου 5-6.000 κυνηγημένοι αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν την Ελλάδα και να καταφύγουν στη Γιουγκοσλαβία του Τίτο, όπου ο Γιουγκοσλαβικός λαός όχι μόνο τους περιέθαλψε και τους φιλοξένησε, αλλα τους παραχώρησε για καταφύγιο ένα εγκαταλελειμένο χωριό πάνω από το Βελιγράδι, το Μπούλκες.

Το Μπούλκες διαδραμάτισε πολύ σημαντικό ρόλο κατά τον εμφύλιο πόλεμο αποτελώντας ορμητήριο και αρχηγείο του ΔΣΕ. Εκεί κατέφευγαν τα μέλη της ηγεσίας αλλά και απλοί μαχητές καθώς αποτελούσε χώρο συγκέντρωσης, ανάπαυσης και περίθαλψης του ΔΣΕ. Δεν επρόκειτο ασφαλώς για ένα ειρηνικό χωριό αλλά κάτι ανάμεσα σε χωριό και στρατόπεδο, όπως επέβαλλαν οι πολεμικές συνθήκες. Ωστόσο ήταν μία κοινότητα στην οποία οι Έλληνες κομμουνιστές είχαν την ευκαιρία να υλοποιήσουν κάποιες από τις αρχές και τις αξίες του πολιτικού και κοινωνικού συστήματος που υποστήριζαν. Μέσα στο φιλικό σοσιαλιστικό περιβάλλον του Γιουγκοσλαβικού κράτους και με πλήρη ελευθερία από τις τοπικές αρχές, αφού το Μπούλκες αποτέλεσε ξεχωριστή κρατική οντότητα, εφάρμοσαν σε μικρή κλίμακα το μοντέλο της πολιτικής οργάνωσης που επιθυμούσαν.

Σύμφωνα με τα σταλινικά πρότυπα, τα οποία ασπάζονταν απολύτως ο Ζαχαριάδης, το καθεστώς που δημιουργήθηκε στο Μπούλκες ήταν αυταρχικό και αστυνομοκρατούμενο με κύριο στόχο την προστασία από τους εχθρούς, εξωτερικούς και εσωτερικούς, και τον εντοπισμό των προδοτών. Η καχυποψία επικράτησε και οι αγωνιστές παρακολουθούσαν ο ένας τον άλλο σε ένα ατέρμονο κυνήγι πρακτόρων, κατά το οποιο σπιλώθηκαν άδικα πολλοί άδολοι αγωνιστές της εθνικής αντίστασης.

Επικεφαλής ορίστηκε ένας άνθρωπος της ΟΠΛΑ, και ανηψιός του Ιωαννίδη, ο Πεχτασίδης, ο οποίος αργότερα αποτέλεσε και ο ίδιος θύμα των Σταλινικών διώξεων και δολοφονήθηκε από απεσταλμένο του Ζαχαριάδη. Στον Πεχτασίδη ανατέθηκε να δημιουργήσει μία απολύτως ελεγχόμενη και αστυνομοκρατούμενη οργάνωση, καθήκον στο οποίο ανταποκρίθηκε με απόλυτη επιτυχία. Δημιούργησε μία πανίσχυρη αστυνομία και επιδόθηκε στο κυνήγι των αντιφρονούντων με ανακρίσεις και βασανιστήρια.

Η πιο διεστραμμένη επινόηση άκρατου ολοκληρωτισμού υπήρξε η πεντάδα, η οποία αποτέλεσε τον βασικό πυρήνα της κοινωνικής ζωής, κυρίως στις πιο κρίσιμες ώρες της κομματικής επαγρύπνισης. Πέντε προσεχτικά επιλεγμένα άτομα, δύο ύποπτα και τρία σίγουρα απαρτίζανε την πεντάδα, παρακολουθούσαν ο καθένας τους άλλους και όφειλαν κόντρα σε κάθε νόμο της ανθρώπινης φύσης να ζούνε και να κινούνται συνέχεια ομαδικά. Μαζί και οι πέντε πήγαιναν στη δουλειά, μαζί επέστρεφαν περπατώντας πάντοτε με την ίδια διάταξη στο πεζοδρόμιο, δηλαδή τα «ύποπτα» στοιχεία βάδιζαν ανάμεσα στα «σίγουρα» ώστε να αποφευχθεί η πιθανότητα κάποιος «ύποπτος» να μιλήσει σε κάποιον ανεπιθύμητο. Μαζί και οι πέντε πήγαιναν παντού, μαζί είχαν οποιαδήποτε κοινωνική επαφή, απαγορεύονταν κάποιος να συναντήσει κάποιον ατομικά, μαζί έτρωγαν και μαζί κοιμόντουσαν. Ακόμη και τη νύχτα αν κάποιος ήθελε να πάει στο μπάνιο έπρεπε να ξυπνήσει κάποιον από την πεντάδα για να τον συνοδεύσει. Δεν υπήρχε κανένα περιθώριο ατομικής ζωής. Το άτομο δεν ήταν πλέον ξεχωριστός άνθρωπος, γινόνταν μέλος μιας ομάδας, υπατάσσσονταν απολύτως σε αυτήν και έχανε κάθε στοιχείο ατομικής ιδιαιτερότητας. Με αυτό τον τρόπο ο έλεγχος πάνω στα μέλη της ομάδας ήταν απόλυτως και συνεχής και τα «προβληματικά» μέλη της κοινότητας απομονώνονταν και αποκλείονταν από κάθε επαφή.

Οι προσπάθειες του Πεχτασίδη απέδωσαν καρπούς και εντοπίστηκαν αρκετοί «προδότες»οι περισσότεροι απο τους οποίους ήταν παλιοί καπετάνιοι του ΕΛΑΣ, το ατίθασο πνεύμα των οποίων είχε έρθει από νωρίς, ήδη από την κατοχή, σε σύγκρουση με τον σταλινισμό και τον ολοκληρωτισμό του ΚΚΕ. Πολλοί παλιοί αγωνιστές κατηγορήθηκαν για προδότες διαπομπεύτηκαν σε τελετές δημόσιου εξευτελισμού, όπου το πλήθος τους προπυλάκιζε τους έφτυνε και τους χτυπούσε και ως ποινή στάλθηκαν πίσω στην Ελλάδα βορρά των παραστρατιωτικών οργανώσεων και του κυβερνητικού στρατου. Κάποιοι από αυτούς επέζησαν και εντάχθηκαν στις δυνάμεις του ΔΣΕ για να πεθάνουν αργότερα στις τάξεις του ως τιμημένοι νεκροί.

Άλλοι, περισσότερο επικίνδυνοι, με μυστικότητα και συνοπτικές διαδικασίες, χωρίς λαικά δικαστήρια, στάλθηκαν σε γειτονικό νησί του Δούναβη, από όπου κανείς δεν επέστρεψε. Συνολικά στο Μπούλκες δολοφονήθηκαν 95 αγωνιστές, θύματα του Πεχτασίδη, του Ζαχαριάδη και του σταλινικού ΚΚΕ.

Από το Μπούλκες στέλνονταν συνέχεια στο βουνό για να πολεμήσουν στις τάξεις του ΔΣΕ όλοι οι μάχιμοι κάτοικοι, στους οποίους συμπεριλαμβάνονταν δεκατριάχρονα αγόρια και κορίτσια και μωρομάνες, τις οποίες αποσπούσαν βίαια από τα μωρά τους. Λίγο πριν κλείσει, το Μπούλκες είχε σχεδόν ερημώσει καθώς όλοι είχαν μεταφερθεί στο βουνό.

Το χωριό – στρατόπεδο του Μπούλκες έκλεισε μετά τη ρήξη του Τίτο με τον Στάλιν, όταν ο Ζαχαριάδης παραμένοντας πιστός στο Στάλιν και στο κόμμα των Μπολσεβίκων του οποίου ήταν μέλος, διέρρηξε τις σχέσεις του με τον Τίτο, κλείνοντας έτσι ένα νοσηρό κεφαλαιο στην ιστορία του ΔΣΕ. Αντίστοιχες βέβαια δομές εφαρμόστηκαν αργότερα στην Τασκένδη και στις υπόλοιπες ελληνικές κοινότητες στις σοσιαλιστικές χώρες, όπου οι αγωνιστές έζησαν ως στρατιώτες κάτω από την απόλυτη εξουσία της σταλινικής ηγεσίας του ΚΚΕ, η οποία είχε εξουσία ζωής και θανάτου πάνω τους.

Βιβλιογραφία:

Dominique Eudes , Οι καπετάνιοι, Ο ελληνικός εμφύλιος πόλεμος.

Γιώργος Γκαγκούλιας, Η αθέατη πλευρά του εμφυλίου.

Υπόθεση Ζαχαριάδη, απόρρητα ντοκουμέντα, εισαγωγή Πάνος Γιαννικόπουλος, έρευνα Πάνος Γραμμένος. Εκδόσεις φιλιστωρ, Αθ/ηνα 2001

Μίλαν Ρόστοβιτς, Το πείραμα Μπούλκες.

Μαργαρίτα Λαζαρίδου, Πόλεμος και αίμα, Αθήνα 2007

Η ταπεινωτική συνθήκη της Βάρκιζας

Μάρτιος 1945. Θεατρική παράσταση στα Τρίκαλα. Εορτασμός για τη συμφωνία της Βάρκιζας, με χορούς,τραγούδια καικαλλιτεχνικό πρόγραμμα. Στη φωτογραφία η Μιράντα Μυράτ σε απαγγελία.

«Εφόσον οι μεγάλοι μας σύμμαχοι αποφάσισαν πως η παρουσία του βρεττανικού στρατού στην Ελλάδα ήταν χρήσιμη, σημαίνει πως ήταν. Πιστεύουμε πως η σύγκρουση μεταξύ ΕΛΑΣ και Βρεττανών είναι αποτέλεσμα μιας θλιβερής παρεξήγησης, η οποία ελπίζουμε ότι θα ξεχαστεί.» Με αυτά τα λόγια σε συνέντευξη τύπου την παραμονή της υπογραφής της συνθήκης της Βάρκιζας, ο Σιάντος έκλεισε τα γεγονότα του «μεγάλου Δεκέμβρη». Χαρακτήρισε τις μάχες της Αθήνας ως μια παρεξήγηση και αποφάσισε ότι Βρεττανοί, που επί ένα μήνα βομβάρδιζαν τον λαό της Αθήνας, είναι φίλοι μας, αφού το λένε οι σύμμαχοι, δηλαδή η Σοβιετική Ένωση.

Λίγες μέρες νωρίτερα στη Γιάλτα είχε ξεκινήσει η διάσκεψη, κατά την οποία ο Στάλιν δήλωσε «έχω απόλυτη εμπιστοσύνη στην βρεττανική πολιτική στην Ελλάδα», αρνούμενος ταυτόχρονα την πρόταση του Τσώρτσιλ να επισκεφτεί την Ελλάδα παρατηρητής εκ μέρους της Σοβιετικής Ένωσης. Ήταν πλέον περισσότερο από σαφές ότι ο Στάλιν παρέδιδε την Ελλάδα στους Βρεττανούς χωρίς κανένα όρο και περιορισμό, για να έχει και ο ίδιος τα χέρια του εντελώς ελεύθερα στις χώρες της Ανατολικής Ευρώπης.

Ο Πέτρος Ρούσσος, ο οποίος μόλις ξέσπασε η σύγκρουση των Δεκεμβριανών ταξίδεψε στην Βουλγαρία και τη Γιουγκοσλαβία απεσταλμένος του ΕΑΜ για να ζητήσει ενίσχυση, είχε επιστρέψει μεταφέροντας την άρνηση του Δημητρώφ να βοηθήσει τους Έλληνες συντρόφους, προτρέποντας τους αντίθετα να μην ωθήσουν τα πράγματα στα άκρα, δηλαδή να συμβιβαστούν. Για την ακρίβεια έλεγε: «Οι Έλληνες και ο ΕΛΑΣ....δεν πρέπει να σπρώξουν τα πράγματα ως την άκρη, αλλά να δείξουν εξαιρετική ευλυγισία και επιδεξιότητα στο χειρισμό, ώστε να διατηρήσουν όσο είναι δυνατό τις δυνάμεις τους, περιμένοντας μια πιο κατάλληλη στιγμή για την πραγματοποίηση του δημοκρατικού τους προγράμματος».

Ο Σιάντος έβλεπε ότι δεν υπάρχει άλλος δρόμος από τον συμβιβασμό, αφού έτσι τον συμβούλευαν όλοι οι σύμμαχοι του. Υπέγραψε στις 12 Φεβρουαρίου 1945 την συνθήκη της Βάρκιζας και παρέδωσε αμαχητί τον ΕΛΑΣ στους εχθρούς του. Ένα μικρό τμήμα του μόνο είχε πολεμήσει και ηττηθεί στα Δεκεμβριανά, το μεγαλύτερο μέρος του ήταν αήτητο και κυρίαρχο στην υπόλοιπη Ελλάδα. Χωρίς να χάσει τον πόλεμο χωρίς καν να δώσει τη μάχη του, ο πανίσχυρος ΕΛΑΣ αναγκάστηκε να παραδοθεί άνευ όρων. Τα δάκρυα των μαχητών όταν παρέδιδαν τα όπλα τους φανερώνουν την οδύνη την απογοήτευση και τον τρόμο για το μελλον αυτών των περήφανων ανταρτών που με μια υπογραφή παραδόθηκαν βορρά στους διώκτες τους.

Καθώς ο Σιάντος προσήλθε στη Βάρκιζα αποφασισμένος να υπογράψει, όλη η διαπραγμάτευση της Βάρκιζας αφορούσε κυρίως το θέμα της αμνηστείας. Ωστόσο ο Σιάντος υπέκυψε στις πιέσεις των αντιπάλων του και δεν πέτυχε την γενική αμνηστεία. Αμνηστεύθηκαν μόνο τα πολιτικά αδικήματα και έτσι προστατεύθηκε η ηγεσία του κινήματος. Αντίθετα τα ποινικά αδικήματα δεν αμνηστέυθηκαν και αμέσως μετά άρχισαν εκτός από τις ανεπίσημες και οι επίσημες διώξεις των ανταρτών για δήθεν ποινικά αδικήματα.

Η συνέχεια ήταν οδυνηρή. Οι μαχητές του ΕΛΑΣ φίλησαν τα τιμημένα όπλα τους τα παρέδωσαν με δάκρυα και επέστρεψαν στις εστίες τους, όπου τους περίμεναν οι δεξιές συμμορίες των πρώην συνεργατών των Γερμανών. Μετά από ένα χρόνο οι δολοφονημένοι αγωνιστές της αντίστασης ξεπερνούσαν τους 1000, ενώ την ίδια ώρα χιλιάδες σέρνονταν στα δικαστήρια στις φυλακές και τις εξορίες από χαλκευμενες κατηγορίες. Οι δοσίλογοι είχαν όλοι απελευθερωθεί και αναβαπτιστεί σε πατριώτες, ενώ οι αγωνιστές της αντίστασης χαρακτηρίζονταν απάτριδες και εχθροί του έθνους. Η συνθήκη της Βάρκιζας άνοιξε τους ασκούς του αιόλου οι οποίοι σάρωσαν την ελληνική κοινωνία για τα επόμενα τριάντα χρόνια και εξολόθρευσαν τον ανθό της ελληνικής νεολαίας.

Τα δεκεμβριανά, οι άμαχοι και οι εχθροί.

....μήτε τ΄αγάλματα...

33 μέρες διήρκεσαν οι μάχες των Δεκεμβριανών. Κατά τη διάρκεια αυτών των ημερών η ζωή στην Αθήνα μετατράπηκε σε κόλαση. Αρχικά οι δυνάμεις του ΕΛΑΣ κατέλαβαν όλη την Αθήνα εκτός από την «Σκομπία», το κέντρο δηλαδή της πρωτεύουσας που παρέμεινε στα χέρια των Άγγλων και ορισμένους θύλακες, όπως το στρατόπεδο στο Γουδί ή το κτίριο της χωροφυλακής στου Μακρυγιάννη, όπου διεξήχθησαν φοβερές μάχες στην προσπάθεια του ΕΛΑΣ να τα καταλάβει.
Η ελληνική πρωτεύουσα, που δε δέχτηκε αεροπορικές επιδρομές από τους Γερμανούς, βομβαρδίστηκε κατά τα Δεκεμβριανά από τους Άγγλους. Ακόμη και την Ακρόπολη κατέλαβαν, εγκατέστησαν πυροβολεία και από εκεί σκορπούσαν το θάνατο στο λαό της Αθήνας, σαν πραγματικός στρατός κατοχής, καταπατώντας κάθε έννοια εθνικής κυριαρχίας. Σίγουρα, η πολεμική μηχανή των Άγγλων υπερτερούσε κατά πολύ του ΕΛΑΣ και δη της πολιτοφυλακής του, αλλά είναι γεγονός ότι ο ΕΛΑΣ απέφευγε να χτυπάει τους Άγγλους, ιδιαίτερα στις αρχές των γεγονότων. Αποτέλεσμα αυτής της πρακτικής και κυρίως της ενίσχυσης των Άγγλων με νέες δυνάμεις, οι οποίες ήρθαν και δια ξηράς, επίσης ανενόχλητες από τον ΕΛΑΣ της υπαίθρου, είναι η αλλαγή των συσχετισμών στο τέλος του Δεκεμβρίου. Σε όλη τη διάρκεια των μαχών ο ριζοσπάστης αναφέρονταν στους Άγγλους όχι όπως σε εχθρούς αλλά ως συμμάχους, τους οποίους καλούσαν να αλλάξουν στάση. Δύσκολα μπορούν να εξηγηθούν όλες αυτές οι ενέργειες των επικεφαλής του ΕΑΜ. Υπήρχε τελικά η διάθεση της κατάληψης της εξουσίας ή στόχος ήταν μόνο το ξεκαθάρισμα από τους εσωτερικούς εχθρούς; Τότε η έκταση των γεγονότων ήταν ιδιαιτέρως δυσανάλογη με το στόχο. Μήπως ήλπιζαν ότι ο σοβιετικός στρατός που βρισκόταν στη Βουλγαρία θα πιέζονταν να κατέβει στην Ελλάδα; Μήπως υπήρχαν σχετικές συνεννοήσεις με τους Σοβιετικούς; Μήπως πρέπει να ανοίξει το κρυφό αρχείο για να μάθουμε τι συνέβη; Και ποιος ήταν ο ρόλος του Ποπώφ, του επικεφαλής της Σοβιετικής αντιπροσωπείας που μετά την άφιξή του στην Ελλάδα τον Ιούλιο του 1944, βρισκόταν ακόμη στην Αθήνα;
Την ώρα όμως που οι μάχες μαίνονταν σώμα με σώμα και οι πολιτοφύλακες του ΕΛΑΣ και κυρίως οι νεολαίοι έχυναν ποτάμι αίμα, όταν θα ανέμενε κανείς όλες οι δυνάμεις να έχουν αφιερωθεί στον ύψιστο στόχο της νίκης, στις συνοικίες που έλεγχε το ΕΑΜ πραγματοποιούνταν μαζικές συλλήψεις αδιακρίτως μη φιλικών προς το ΕΑΜ προσώπων. Εκτός από γνωστούς δοσίλογους συνελήφθησαν (άγνωστο πόσοι) στρατιωτικοί, σύζυγοι στρατιωτικών, καλλιτέχνες, επιστήμονες και διάφοροι άλλοι πολίτες λόγω της κοινωνικής τους θέσης. Συγκεντρώνονταν σε διάφορα μέρη όπου λειτουργούσαν λαικά δικαστήρια τα οποία απένειμαν ποινές όπως εκτέλεση ή φυλάκιση. Ανάμεσα στους εκτελεσμένους και η μεγάλη ελληνίδα ηθοποιός Ελένη Παπαδάκη, η οποία κατηγορήθηκε για προσωπικες σχέσεις με Γερμανούς.
Το ΚΚΕ δε δέχτηκε ότι η Παπαδάκη δολοφονήθηκε σκόπιμα αλλά από αυθαιρεσία του αξιωματικού, ο οποίος με τη σειρά του εκτελέστηκε. Κάτι παρόμοιο με την περίπτωση της εκτέλεσης του Ψαρρού. Ο έλεγχος όμως και η σφιχτή καθοδήγηση που ασκεί το ΚΚΕ στα μέλη του δεν επιτρέπουν εύκολα τέτοιες «υπερβάσεις» και ιδιαίτερα όταν πρόκειται για σημαντικά πρόσωπα. Προφανώς πρόκειται για εκτελέσεις κατόπιν εντολής για την κάλυψη των οποίων εκτελέστηκε και ο θύτης. Διπλό έγκλημα.
Καθώς αποσύρονταν ο ΕΛΑΣ από την Αθήνα στις αρχές του Ιανουαρίου, πήρε μαζί του ως όμηρους όλους τους συλληφθέντες, σε μια τεράστια πομπή μέσα από τα χιόνια της Πάρνηθας. Οι όμηροι εξαθλιωμένοι βάδιζαν για μέρες και οι βραδυπορύντες και άλλοι νεκροί εκτελούνταν. Κατα την ομηρεία και την πομπή αυτή που έλειξε το Φεβρουάριο εκτελέστηκαν δύο καθηγητές του Πολυτεχνείου, ενώ γνωστοί όμηροι ήταν ο ποιητής Εμπειρίκος, ο οποίος δραπέτευσε και ο διοικητής της Αγροτικής Τράπεζας, που απελευθερώθηκε με προσωπική εντολή του Σιάντου. Την ίδια ώρα οι αποικιοκράτες άγγλοι συλαμβάνανε μεγάλο αριθμό αριστερών Ελλήνων και τους έστελναν σε στρατόπεδα της Αφρικής, όπως έπραξαν και με τους Έλληνες φαντάρους μετά το κίνημα της Μέσης Ανατολής το προηγούμενο καλοκαίρι.
Ιδιαίτερο κεφάλαιο για τις εκκαθαρίσεις του Δεκεμβρίου ήταν οι εκτελέσεις διαφωνούντων και τροτσκιστών. Σε όλη την Ελλάδα και κυρίως στην Αθήνα δολοφονήθηκαν δεκάδες τροτσκιστές και παλιότερα στελέχη του ΚΚΕ, που είχαν διαφωνίσει και διαχωρίσει τη θέση τους κατά καιρούς. Οι περισσότεροι από αυτούς είχαν συμμετάσχει στο ΕΑΜ, θεωρώντας ότι ολοι έπρεπε να συμβάλλουν στον αγώνα, παραμερίζοντας τις διαφορές τους, όμως αυτό δεν τους έσωσε από τους σταλινικούς διώκτες τους, που κατά τα Δεκεμβριανά αποφάσισαν συστηματικά και κατόπιν σχεδίου να απαλλαγούν οριστικά από αυτούς.
Μετά τα γεγονότα του Δεκεμβρίου ο πολιτικός κόσμος του κέντρου απέσυρε την εμπιστοσύνη του από το ΕΑΜ. Ο δε Αθηναικός λαός, ερχόμενος σε επαφή με το σταλινικό πρόσωπο του ΚΚΕ άρχισε να αντιμετωπίζει με καχυποψία και σκεπτικισμό το ΕΑΜ, το οποίο ως τότε υποστήριζε ολόψυχα. Για άλλη μια φορά ο σταλινισμός του ΚΚΕ επέφερε ένα μεγάλο πλήγμα στο λαικό κίνημα.

Δεκεμβριανά,η ακατανόητη σύγκρουση.

το ξεκίνημα

Ήδη κατά τους τελευταίους μήνες πριν την απελευθέρωση της Αθήνας οι συγκρούσεις ανάμεσα στον ΕΛΑΣ από την μία και όλων των υπολοίπων δυνάμεων από την άλλη ήταν μιά καθημερινή πραγματικότητα. Όλες οι ένοπλες ελληνικές δυνάμεις πλην ΕΛΑΣ, σε μιά ανίερη συμμαχία είχαν συνασπιστεί εναντίον του κύριου φορέα της εθνικής αντίστασης, το ΕΑΜ και τον ΕΛΑΣ. Οι ταγματασφαλίτες, οι χίτες, η ελληνική χωροφυλακή και ο ΕΔΕΣ της Αθήνας, σε μυστική συνενόηση με τους άγγλους και την κυβέρνηση του Ράλλη, εξοπλιζονταν και ετοιμάζονταν να αντιμετωπίσουν το ΕΑΜ μετά την αποχώρηση των Γερμανών.
Αντίθετα με τους φόβους όλου του αντιεαμικού συνασπισμού ότι το ΕΑΜ θα καταλάβει την εξουσία, το ΕΑΜ μετά την απελευθέρωση τήρησε τις συμφωνίες της Καζέρτας και του Λιβάνου κατά γράμμα. Ο ΕΛΑΣ δε μπήκε στην Αθήνα, η εξουσία παραδοθηκε από την Πολιτιφυλακή του ΕΛΑΣ στην κυβέρνηση του Γεωργίου Παπανδρέου και οι άγγλοι συνέχισαν να συγκεντρώνουν δυνάμεις στην πρωτεύουσα. Η ευκαιρία να καταλάβει το ΕΑΜ την εξουσία είχε χαθεί. Ήταν πλέον σαφές ότι θα έμενε πιστό στο δρόμο της ειρηνικής πολιτικής εξέλιξης.
Στα τέλη Νοεμβρίου ξέσπασε μια μεγάλη πολιτική κρίση εντός της συμμαχικής κυβέρνησης που αφορούσε το θέμα του αφοπλισμού των ένοπλων σχηματισμών και τη δημιουργία ενιαίου εθνικού στρατού. Οι μαρτυρίες σχετικά με τις διαπραγματεύσεις δε συμφωνούν και οι μεν επιρρίπτουν ευθύνες στους δε για αθέτηση των συμφωνηθέντων. Μέσα σε αυτό το κλίμα διαφωνίας και μετά την παραίτηση των υπουργών του ΕΑΜ που συμμετείχαν στην κυβέρνηση Παπανδρέου, έγινε στο Σύνταγμα η μεγαλειώδης διαδήλωση της 3ης Δεκεμβρίου κατά την οποία η χωροφυλακή άνοιξε πυρ εν ψυχρώ στο πλήθος και σκότωσε δεκάδες διαδηλωτών. Τα ίδια γεγονότα επαναλήφθηκαν την επομένη κατά την κηδεία των θυμάτων.

Μετά από τα γεγονότα αυτά ξέσπασαν γενικευμένες μάχες σε όλη την Αθήνα, που διήρκεσαν πάνω από ένα μήνα και έληξαν με μια επονειδιστη συμφωνία. Η Δεκεμβριανή σύγκρουση έγινε την πιο άκαιρη στιγμή, όταν οι άγγλοι είχαν ήδη συγκεντρώσει αρκετές δυνάμεις στην Αθήνα και για εντελώς ακατανόητους λόγους και σκοπούς. Το θέμα του αφοπλισμού του ΕΛΑΣ είχε φτάσει σε κρίσιμο σημείο ίσως και αδιέξοδο, αλλά οι διαπραγματεύσεις μπορούσαν να συνεχιστούν. Ακόμη και αν διακόπτονταν προσωρινά κανείς δεν μπορούσε να αφοπλίσει τον πανίσχυρο ΕΛΑΣ χωρίς τη συναινεσή του. Ανακαστικά οι διαπραγματεύσεις θα επαναλαμβάνονταν. Η επιλογή της σύγκρουσης ήταν η χειρότερη δυνατή καθώς έδωσε στους άγγλους τη δικαιολογία που αναζητούσαν για να εξοντώσουν την εθνική αντίσταση, και στους δεξιούς το δικαίωμα να ισχυρίζονται ότι το ΕΑΜ είναι αντεθνική οργάνωση και να πείσουν αρκετούς κεντρώους πολίτες ότι έχουν δίκιο.
Πλήρης συσκότιση επικρατεί σχετικά με τα αίτια αυτής της απότομης μεταστροφής. Το ΕΑΜ αν ήθελε να κατακτήσει την εξουσία μπορούσε εύκολα να το επιτυχει πριν φτάσουν στην Αθήνα οι αγγλικές δυνάμεις και η κυβέρνηση του Γ. Παπανδρέου. Όφειλε επίσης να συγκεντρώσει στην Αθήνα τις αξιόμαχες στρατιωτικές δυνάμεις του ΕΛΑΣ και όχι να στηριχτεί στους ανεκπαίδευτους και πλημελέστατα εξοπλισμένους πολιτιφύλακες, για να αντιμετωπίσει την πολεμική μηχανή των Άγγλων.
Εντυπωσιακό είναι ότι τα κορυφαία στελέχη του ΚΚΕ στα απομνημονεύματά τους αναφέρουν ότι οι ίδιοι δε συμμετείχαν στη λήψη των αποφάσεων και αποδίδουν την ευθύνη ο ένας στον άλλο και κυρίως στο Σιάντο. Η επίσημη θεωρία του ΚΚΕ είναι είτε ότι επρόκειτο για αυθόρμητη έκρηξη της λαικής οργής για τους φόνους στο συλλαλητήριο, είτε για άμυνα απέναντι στους άγγλους και τους συνεργάτες τους που επιτέθηκαν πρώτοι. Και οι δύο θεωρίες ασφαλώς απέχουν πολύ από την πραγματικότητα. Οι αυθόρμητες λαϊκές αντιδράσεις δεν είχαν ποτέ καμία σχέση με το σφιχτό έλεγχο και την απόλυτη καθοδήγηση που ασκεί και πάντα ασκούσε το ΚΚΕ στα μέλη του και στις ελεγχόμενες από αυτό οργανώσεις, όπως το ΕΑΜ. Ποτέ το ΚΚΕ δεν ενθάρυνε τις αυθόρμητες εκδηλωσεις του λαού, αντίθετα τις κατηγορούσε ως προβοκάτσιες και τις συκοφαντούσε όσο μπορούσε (αντίστοιχα συνέβει και με τον Δεκέμβρη του 2008 όταν το ΚΚΕ προσπάθησε να συκοφαντήσει την εξέγερση της νεολαίας ως έργο ποινικών κρατουμένων, λέγοντας το αμίμητο ότι σε μια πραγματική εξέγερση δε θα σπάσει ούτε ένα τζάμι!).
Η θεωρία ότι το ΕΑΜ ήταν αμυνόμενο επίσης δεν ανταποκρίνεται στην πραγματικότητα καθώς από την αρχή οι μάχες εξελίσσονταν στα στρατόπεδα των δεξιών και στα αστυνομικά τμήματα, τα οποία προσπαθούσαν οι Ελασίτες να καταλάβουν και πολύ γρήγορα ο ΕΛΑΣ κυριαρχούσε στο μεγαλύτερο μέρος της πρωτεύουσας μέχρι το τέλος περίπου του Δεκεμβρίου, όταν οι Άγγλοι κατάφεραν να αλλάξουν τους συσχετισμούς.
Τα αρχεία του ΚΚΕ στα οποία βρίσκονται τα πρακτικά των κρίσιμων συνεδριάσεων και απόρρητες εκθέσεις των επικεφαλής, μπορούν να διαλευκάνουν αυτή την ακατονόητη σύγκρουση για την οποία όλοι οι απλοί μαχητές εκφράζουν μόνο απορίες και διατυπώνουν ερωτήματα και θεωρίες. Γιατί πάρθηκε αυτή η απόφαση και από ποιούς; Αποσκοπούσε στην κατάληψη της εξουσίας και αν ναι γιατί δεν οργανώθηκε καλύτερα; Γιατί δεν αποπειράθηκαν νωρίτερα πριν έρθουν οι Άγγλοι; Γιατί εγκαταλήφθηκε η πολιτική της ειρηνικής πορείας; Ποιος ήταν ο ρόλος των Σοβιετικών και γιατί κατά τη διάρκεια των μαχών η σοβιετική Πράβντα, σε αντίθεση με τα βρετανικά ΜΜΕ που κατακεραύνωναν τον Τσόρτσιλ δε βρήκε ούτε μια λέξη συμπαράστασης; Γιατί οι μεγάλες δυνάμεις του ΕΛΑΣ δεν ήρθαν να βοηθήσουν τον Αθηναικό λαό που αφέθηκε μόνος με λίγα τουφέκια να αντιμετωπίσει άγγλους στρατιώτες εκπαιδευμένους με άρματα μάχης; Γιατί οι μαχητές του ΕΛΑΣ δεν επιτίθονταν στις αγγλικές δυνάμεις παρά τις άφηναν ανενόχλητες όταν αυτές εμφανίζονταν και εσωζαν τους χωροφύλακες; Πασχίζουν οι αγωνιστές να καταλάβουν όλα αυτά τα ακατανόητα γεγονότα, αναρωτιούνται για το χαμένο αίμα των συντρόφων τους και για τους λόγους που οδήγησαν σε αυτή τη σύγκρουση.
Το ΚΚΕ δείχνονας πλήρη έλλειψη σεβασμού και στους μαχητές και στην ιστορία και στον ελληνικό λαό αδιαφορεί για όλη αυτή την αγωνία, κρατάει τις απαντήσεις διπλοκλειδωμένες στον Περισσό και προβάλλει ανίσχυρες διακαιολογίες και ανόητες θεωρίες. Άλλωστε και μετά την ήττα του ΔΣΕ αποτελούσε αντικομματική δράση το να αναρρωτιέται κανείς για τα αίτια και τους υπεύθυνους της ήττας που έστειλε τόσους μαχητές στο χώμα ή στην ξενιτιά. Έπρεπε να αποδεχτούν τα πορίσματα της ηγεσίας χωρίς άλλη σκέψη σύμφωνα με το θρησκευτικό ρητό «Πίστευε και μη ερεύνα».

H ανατίναξη της γέφυρας του Γοργοπόταμου και η ανατίναξη της γιορτής του Γοργοποτάμου.

Στις 25 Νοεμβρίου του 1942 η ελληνική εθνική αντίσταση ενώθηκε για πρώτη και τελευταία φορά στην επιχείρηση καταστροφής της σιδηροδρομικής γραμμής Αθηνών -θεσ/νίκης στη γέφυρα του Γοργοποτάμου. Η επιχείρηση ήταν εξαιρετικά δύσκολη και απαιτήθηκε μεγάλος αριθμός δυνάμεων, ο οποίος προήλθε από τη σύμπραξη ΕΑΜ – ΕΔΕΣ. Στην επιχείρηση που οργανώθηκε από άγγλους σαμποτέρ με αρχηγό τον E.C.W. Myers παρίσταντο προσωπικά και συνεργάστηκαν αρμονικά ο Άρης Βελουχιώτης και ο Ναπολέων Ζέρβας.

Οι ελληνικές δυνάμεις ανέλαβαν την εξουδετέρωση της ιταλικής φρουράς, η οποία αντίθετα με τις μυθοπλασίες που θέλουν τους Ιταλούς ανίκανους στη μάχη και μαλθακούς πολέμησε σκληρά και στη συνέχεια οι άγγλοι σαμποτέρ με τη βοήθεια ελλήνων ανταρτών τοποθέτησαν τα εκρηκτικά στη γέφυρα. Παρά τα όσα θέλουμε να πιστεύουμε η σημασία της ανατίναξης δεν ήταν καθοριστική για την έκβαση του πολέμου στην Αφρική, καθώς ο ανεφοδιασμός των γερμανικών δυνάμεων στην Αφρική δεν γινόταν πλέον μόνο από την Ελλάδα και ως εκ τούτου το πλήγμα για τους γερμανούς δεν ήταν το αναμενόμενο.

Ωστόσο η ανατίναξη της γέφυρας του Γοργοποτάμου είναι εξαιρετικής σημασίας κυρίως λόγω του συμβολισμού της εθνικής ομοψυχίας που το έχει αναδείξει στο σημαντικότερο γεγονός της εθνικής αντίστασης. Καθώς η σύμπραξη των δύο σημαντικότερων ανταρτικών δυνάμεων ήταν ένα μοναδικό επεισόδιο και στη συνέχεια οι συγκρούσεις μεταξύ τους έφτασαν τα όρια εμφυλίου πολέμου, η επέτειος του Γοργοποτάμου, επιλέχτηκε ως η ημερομηνία εορτής και μνήμης συνολικά της εθνικής αντίστασης, κατά την οποία τιμάται το ελεύθερο και θαρραλέο πνεύμα όλων εκείνων των ελλήνων (μία μειοψηφία ήταν), που ανεξάρτητα από κομματικές διαφορές, επέλεξε να αντιταχθεί στον κατακτητή και το φασισμό.

Στη γιορτή για την επέτειο της ανατίναξης της γέφυρας του Γοργοποτάμου όπου συμμετέχει όλος ο ελληνικός πολιτικός κόσμος, το ΚΚΕ δε συμμετέχει, και οργανώνει δική του χωριστή γιορτή. Ο διασπαστικός ρόλος αυτού του κόμματος έχει πλέον ξεφύγει από κάθε έννοια λογικής. Σε λίγο θα δούμε και χωριστές σχολικές γιορτές της 28^ης Οκτωβρίου. Ακόμη και ο Άρης συνέπραξε με τον άσπονδο εχθρό του Ζέρβα και με τους άγγλους, για τους οποίους πίστευε (και δικαίως) τα χειρότερα. Το ΚΚΕ όμως αδυνατεί να συμπράξει ακόμη και σε μια γιορτή μαζί με το υπόλοιπο πολιτικό κόσμο. Και να σκεφτείς πως πρόκειται για γιορτή στην οποία τιμάται η εθνική ομοψυχία!

Το «κλεμμένο» αρχείο και το κρυμμένο

Διαβάζοντας τα σχετικά άρθρα του ριζοσπάστη, μου δημιουργήθηκαν ορισμένες σκέψεις που με κάνουν να επανέλθω στο θέμα.
Το ΚΚΕ κατασκευάζει στον Περισσό, δίπλα από το υφιστάμενο ένα νέο εντυπωσιακό κτήριο συνολικής δόμησης 6.500 τ.μ. για να στεγάσει το ιστορικό του αρχείο. Το κτήριο που αναγγέλθηκε και παρουσιάστηκε πέρυσι τέτοια εποχή θα αποτελέσει επίσης κέντρο συντήρησης και μελέτης του αρχείου. Σύμφωνα με τα άρθρα του ριζοσπάστη θα είναι ένα τεράστιο κτήριο με σύγχρονες εγκαταστάσεις και τεχνολογικό εξοπλισμό που θα εξασφαλίζουν ιδανικές συνθήκες φύλαξης και συντήρησης του πολύτιμου αρχείου. Πρόκειται πραγματικά για ένα πολύ μεγάλο έργο και ασφαλώς το κόστος οικοδόμησης (για να μην αναφερθούμε στο κόστος λειτουργίας) θα ανέρχεται σε αρκετά εκατομμύρια ευρώ. Τα οικονομικά μεγέθη είναι πολύ μεγάλα και εύλογα προκαλούν απορίες. Το ΚΚΕ θα πρέπει κάποτε να αποκαλύψει πλήρως τα οικονομικά του στοιχεία ώστε να δώσει απάντηση σε όσα λέγονται (δικαίως;) για τεράστια περιουσία και μεγάλες επιχειρησιακές δραστηριότητες.
Δεν είναι βέβαια δυνατό να πιστέψει κανείς πως μέρος της οικονομικής εξόρμησης του 2009, όπως ανέφερε το ΚΚΕ, επαρκεί για ένα τέτοιο έργο. Εκτός και αν έχουν σκοπό να ολοκληρώσουν το έργο σε 20 χρόνια, γεγονός που θα έχει άμεσες συνέπειες και στην μελέτη του αρχείου, καθώς σύμφωνα με τον ριζοσπάστη, μετά την άνεγερση του κτηρίου το αρχείο θα αρχίσει να μελετάται. Η σύνδεσή της μελέτης του αρχείου με την ανέγερση του νέου κτηρίου μόνο ως δικαιολογία φαντάζει. Άλλωστε εδώ και πάνω από 60 χρόνια σχεδόν τίποτα δεν έχει δημοσιευτεί από αυτό το αρχείο.
Τελευταία, αντί για τη δημοσιοποίηση του αρχείου και την ελεύθερη πρόσβαση σε αυτό το ΚΚΕ προσπαθεί να θολώσει τα νερά με εκδόσεις ήδη δημοσιευμένων στοιχείων, είτε ακίνδυνων πραγμάτων όπως τα πρακτικά της 12ης ολομέλειας της ΚΕ του 1968. Το αρχείο του ΚΚΕ περιλαμβάνει ωστόσο πολύ σημαντικότερα έγγραφα: Πρακτικά συνεδριάσεων του Πολιτικού Γραφείου ή της Κεντρικής Επιτροπής την κρίσιμη δεκαετία του ΄40, εκθέσεις προς αυτα τα όργανα, μυστικές αποφάσεις, πορίσματα επιτροπών για διάφορα θέματα όπως διαγραφές ή αποκαταστάσεις, επιστολές, τηλεγραφήματα αποκωδηκοποιημένα μυνήματα των ασυρμάτων με το εξωτερικό, αλληλογραφία με ξένους ηγέτες, εντολές προς διάφορα στελέχη, προσωπικό αρχείο διαφόρων στελεχών όπως του Άρη Βελουχιώτη και ποιος ξέρει τι άλλο. Αυτά είναι τα σημαντικά στοιχεία και όχι τα ήδη δημοσιευμένα επίσημα κείμενα.
Και σαν να μην έφτανε το γεγονός ότι το ΚΚΕ κρατάει ένα τόσο σημαντικό αρχείο στο σκοτάδι, κατηγορεί το ΚΚΕ εσωτερικού για κλοπή μέρους αυτού του αρχείου. Κατά τη διάσπαση του 1968, το ΚΚΕ εσωτερικού κράτησε ένα τμήμα από το αρχείο, το οποίο εδώ και 17 χρόνια μελετάται ελεύθερα στα ΑΣΚΙ (Αρχεία Σύγχρονης Κοινωνικής Ιστορίας), ακόμη και χωρίς τέλειες εγκαταστάσεις, με αποτέλεσμα να έχουν δημοσιευτεί πλήθος μελετών που φώτισαν δραματικά τα ιστορικά γεγονότα και μας έδωσαν την εικόνα για το περιεχόμενο και του υπόλοιπου αρχείου.
Το ΚΚΕ αντί να λογοδοτεί για την απαράδεκτη πρακτική του να κρατάει ιδιαιτέρως σημαντικά στοιχεία της ελληνικής ιστορίας κρυφά, εγκαλεί εκείνους που κατάφεραν να αποσπάσουν ένα μέρος του αρχείου από το σκοτάδι και να το δημοσιοποιήσουν. Ελ ολίγοις εκεί που μας χρωστάγανε μας πήραν και το βόδι. Άλλωστε η διάσπαση του 1968 δεν ηταν μία μικρή αποχώρηση από το ΚΚΕ, ήταν, όπως και το 1991, διάσπαση περίπου στο μέσο και ως εκ τούτου όλο το αρχείο θα έπρεπε να ανήκει εξ ίσου και στα δύο τμήματα που προέκυψαν από τη διάσπαση. Αυτό που ενοχλεί ασφαλώς είναι ότι έχουν ήδη βγει διάφορα άπλυτα στη φόρα, για τα οποία αντί για απάντηση επί της ουσίας, προβάλλεται η κατηγορία της «κλοπής».
Ακόμη και αν κάποτε το αρχείο δοθεί στη δημοσιότητα, ερώτημα παραμένει αν θα επιτρέπεται σε όλους τους επιστήμονες η μελέτη του και αν θα είναι όλα τα έγγραφα και τα στοιχεία του αρχείου προσβάσιμα. Μια πολύ καλή δικαιολογία για το τι θα μελετάται και τι όχι μπορεί να αποτελέσει η πλημμύρα που έπληξε το αρχείο το 1994. Ας ελπίσουμε πως δε θα ακούσουμε ότι η πλημμύρα έχει επιφερει σοβαρές «βλάβες» ή έχει «καταστρέψει ολοσχερώς» τα πιο σημαντικά έγγραφα αυτού του αρχείου.

Η κατάληψη του ΚΚΕ τότε και τώρα

Άλλη μία επέτειος του Πολυτεχνείου πέρασε στην ιστορία. Η επέτειος παλιώνει και σιγά σιγα αλλάζει χαρακτήρα. Τα τελευταία χρόνια ο χώρος του Πολυτεχνείου κατά τις εορταστικές εκδηλώσεις υφίσταται την κατάληψη της ΚΝΕ. Το ΚΚΕ σαν να επιθυμεί να ξεπλύνει την ντροπή του για την στάση του στην πραγματική κατάληψη του Πολυτεχνείου το 1973, όταν κατήγγειλαν τους πρωτεργάτες της εξέγερσης ως πράκτορες της χούντας, έχει επιδοθεί σε μια εκ των υστέρων κατάληψη. Ο χώρος θύμιζε περισσότερο φεστιβάλ της ΚΝΕ, η οποία κατέλαβε με τραπεζάκια όλη την αυλή, έβαλε στα κεντρικά σημεία δικά της πανώ, ακόμη και από τα μεγάφωνα ακούγονταν οι δικές της ανακοινώσεις, ενώ πλήθος κνιτάκια περιέφεραν με αναίδεια την άγνοιά τους μαζί με το ριζοσπάστη και τα κουπόνια της οικονομικής ενίσχυσης. Πραγματική αλλοίωση του χαρακτήρα της αυθόρμητης εξέγερσης της ελληνικής νεολαίας εναντίον της χούντας.
Για όσους το αγνοούν υπενθυμίζουμε την ύπαρξη του περιοδικού της ΚΝΕ σπουδάζουσας της Αντι ΕΦΕΕ , Πανσπουδαστική Νο 8, η οποία κυκλοφόρησε λίγους μήνες μετά τα γεγονότα και σε αυτή καταδικάζονταν ως πράκτορες της χούντας οι πρώτοι τριακόσιοι καταληψίες του Πολυτεχνείου στις 14 Νοεμβρίου του 1973, οι πρωτεργάτες δηλαδή της εξέγερσης. Την ύπαρξη αυτού του τεύχους το ΚΚΕ προσπαθεί όλα αυτά τα χρόνια, ανεπιτυχώς όμως, να αποκρύψει. Την ώρα που το ΚΚΕ κατήγγειλε τους αγωνιστές του Πολυτεχνείου ως προδότες, εκείνοι είτε κρύβονταν για να γλυτώσουν τη σύλληψη είτε «καλοπερνούσαν» στα μπουντρούμια της ασφάλειας. Η τακτική άλλωστε του ΚΚΕ να καταγγέλει παντού και πάντοτε ως πράκτορες όλους του άλλους αριστερούς , ακόμη και τους δικούς της, αν ενεργούν χωρίς εντολή, είναι πασίγνωστη και ιστορικά τεκμηριωμένη.
Άλλο ένα καταπληκτικό της χθεσινής πορείας ήταν η παρουσία στο μπλοκ του ΚΚΕ σημαιών της πρώην Ανατολικής Γερμανίας. Τι ειρωνεία! Οι μόνες διαδηλώσεις που στάθηκε δυνατό να πραγματοποιηθούν στη σοσιαλιστική Αν. Γερμανία έγιναν λίγους μήνες πριν την πτώση του καθεστώτος από πλήθος λαού που ζητούσαν ελευθερία, όπως και τα παιδιά του Πολυτεχνείου. Τι να πει κανείς για μιά «αριστερά» που υποστηρίζει ανελεύθερα, δηλαδή φασιστικά καθεστώτα!
Τέλος, η ισχυρότατη παρουσία της ΚΝΕ απέτρεψε την κατάληψη του χώρου από τους «αναρχικούς». Για άλλη μια φορά τα ΚΝΑΤ συμπράτουν με την αστυνομία. Άλλωστε ο σοσιαλισμός που υποστηρίζει το ΚΚΕ δεν ήταν παρά ένα αστυνομοκρατούμενο κράτος. Πως τώρα συμβιβάζεται η σύμπραξη με την αστυνομία και η επανάσταση μόνο τα κνιτάκια ξέρουν.

20 χρόνια χωρίς το τείχος του ολοκληρωτισμού.

Ο σύντομος εικοστός αιώνας όπως λεει ο μεγάλος διανοητής και ιστορικός Eric Hοbsbawm ξεκινά με την Οκτωβριανή επανάσταση το 1917 και τελειώνει με την κατάρρευση των κομμουνιστικών καθεστώτων στις αρχές της δεκαετίας το 1990. Η πτώση του τείχους του Βερολίνου ήταν το γεγονός που σηματοδότησε αυτή την πορεία. Μετά το μοίρασμα στα δύο της Γερμανίας, το δυτικό τμήμα του Βερολίνου, που ήταν το μικρότερο και λιγότερο σημαντικό τμήμα της πόλης, αποτελούσε έναν καπιταλιστικό θύλακα μέσα στο σοσιαλιστικό κόσμο, στον οποίο διέφευγαν κατά χιλιάδες οι ανατολικογερμανοί.
Στις 13 Αυγούστου του 1961, αποφασίστηκε ο αποκλεισμός του με τείχος για να ανακοπεί το κύμα φυγής των ανατολικογερμανών προς τη Δύση. Η ανέγερση του έγινε ξαφνικά, χωρίς καμία προειδοποίηση για να μην προλάβουν να διαφύγουν και άλλοι ανατολικογερμανοί. Το επομενο πρωί οι κάτοικοι του ανατολικού Βερολίνου ήταν εγκλωβισμένοι. Ξαφνικά οικογένειες, φίλοι, συγγενείς, χώρισαν για πάντα. Ένα ακόμη έγκλημα κατά τις ανθρωπότητας είχε διαπραχθει. Ακολούθησαν κι άλλα, καθώς οι ανατολικογερμανοι προσπαθούσαν όλα αυτά τα 28 χρόνια της φυλάκισής τους να δραπετεύσουν. Τούνελ ανοίγονταν, αυτοκίνητα με μυστικές κρυψώνες κατασκευάζονταν, άλλοι απλά πήδαγαν πάνω από το τείχος, ακόμη και με αερόστατο απέδρασαν δύο οικόγενειες. 136 άνθρωποι δολοφονήθηκαν στην προσπάθειά τους να περάσουν το τείχος και πολλοί περισσότεροι εκτελεστηκαν και φυλακίστηκαν σε δίαφορες αποτυχημένες προσπάθειες απόδρασης. Όσοι είχαν επισκεφτεί το Βερολίνο, εκείνα τα μαύρα χρόνια, θυμούνται τα αυστηρότατα μέτρα ασφαλείας, τις λεπτομερείς έρευνες από τους παγερούς αστυνομικούς με τα αυτόματα και τα σκυλιά και τα στεφάνια πάνω στο τείχος στη μνήμη των εκτελεσθέντων.
Η πρακτική της απαγόρευσης της εξόδου των πολιτών από τη χώρα ίσχυε όχι μόνο στην Ανατολική Γερμανία αλλά σε όλο το σοσιαλιστικό κόσμο. Οι πολίτες τους αντιμετωπίζονταν σαν φυλακισμένοι και δεν τους επιτρέπονταν τα ταξίδια στο εξωτερικό, παρά μόνο και με προϋποθέσεις στις άλλες σοσιαλιστικές χώρες. Βέβαια αυτό δεν ήταν το μεγαλύτερο κακό που τους συνέβαινε, αφού ζούσαν σε ολοκληρωτικά συστήματα, χωρίς δικαίωμα ελεύθερης σκέψης και έκφρασης σε ένα καθεστώς βίας και τρόμου, όπου ο ένας παρακολουθούσε και κατέδιδε τον άλλο. Υπήρχαν τόποι εξορίας, απάνθρωπες φυλακές και ψυχιατρεία για τους διαφωνούντες, και για διάφορες άλλες κοινωνικές ομάδες που δεν ταίριαζαν με το κομμουνιστικό πρότυπο.
Η άνοδος του Γκορμπατσώφ στην ηγεσία του σοβιετικού κόμματος επιτάχυνε τις ήδη δρομολογημένες εξελίξεις της σοσιαλιστικής πτώσης. Οικονομικά και κοινωνικά τα σοσιαλιστικά κράτη βρίσκονταν ήδη στα πρόθυρα της κατάρρευσης. Οι πολίτες είχαν αρχίσει να διεκδικούν δικαιώματα και βελτίωση του βιωτικού τους επιπέδου. Η σήψη, η διαφθορά της εξουσίας, η μαύρη αγορά και η δωροδοκία ήταν ενδείξεις της διάλυσης που ερχόταν. Ο Γκορμπατσώφ προσπάθησε να περισώσει το σύστημα προχωρώντας σε μεταρρυθμίσεις. Όμως όταν έχουν ξεκινήσει οι επαναστατικές διαδικασίες μόνο η βία μπορεί να ανακόψει την πορεία προς την επανάσταση. Οι μεταρρυθμίσεις επιταχύνουν την επανάσταση δεν την ανακόπτουν.
Το καλοκαίρι του 1989, λίγους μήνες πριν την πτώση του τείχους του Βερολίνου αντίστοιχη ειρηνική επανάσταση ξέσπασε στην Κίνα. Χιλιάδες φοιτητές συγκεντρώθηκαν στην πλατεία Τιεν αν μεν διεκδικόνταν τον εκδημοκρατισμό του κομμουνιστικού καθεστώτος. Εκεί οι κομμουνιστές ηγέτες κατανόησαν ότι μόνο η βία μπορεί να τους σώσει. Έβαψαν με αίμα την πλατεία, έστειλαν τα τανκς και το στρατό να ποδοπατήσουν και να εκτελέσουν τους επαναστάτες νεολαίους. Καθώς το φασιστικό καθεστώς στην Κίνα εξακολουθεί να έχει την εξουσία, παραμένει αγνωστος ο ακριβής αριθμός των νεκρών εκείνης της μέρας αλλά και των χρόνων που ακολούθησαν, όταν τα εκτελεστικά αποσπάσματα δολοφονούσαν και συνεχίζουν να δολοφονούν αντιφρονούντες.
Στο Γκορμπατσώφ οφείλουν οι πολίτες των σοσιαλιστικών χωρών ότι δεν έγινε αιμματοκύλισμα και μπόρεσε να εξελιχθεί η ειρηνική επανάσταση που ανέτρεψε τα κομμουνιστικά καθεστώτα. Ο Χρουτσώφ σε αντιδιαστολή προσπάθησε μεν να εκδημοκρατίσει το σοβιετικό κράτος, αλλά έχοντας συνείδηση ότι χωρίς βία ένα αντιδημοκρατικό σύστημα δεν επιβιώνει, προχώρησε στην ανέγερση του τείχους της ειρήνης ή αλλιώς του αίσχους στο Βερολίνο.
Στις 9 Νοεμβρίου του 1989 μία μεγαλειώδης ειρηνική επανάσταση ξέσπασε στο Βερολίνο. Ο κόσμος παρασυρμένος από μία λανθασμένη ανακοίνωση έσπευσε στις πύλες του τείχους για να περάσει στο δυτικό Βερολίνο. Γρήγορα η κατάσταση έγινε ανεξέλεγκτη και μόνο οι σφαίρες μπορούσαν να αναχαιτίσουν το πλήθος που είχε γίνει λαοθάλασσα. Οι σφαίρες δεν έπεσαν, η ειρηνική επανάσταση δεν πνίγηκε στο αίμα, αντίθετα ο λαός νίκησε και μέσα σε ένα ντελίριο ενθουσιασμού γκρέμισε το σιδηρούν παραπέτασμα. Ήταν μία συναρπαστική νύχτα, μία αυθόρμητη ειρηνική επανάσταση ξέσπασε και νίκησε χωρίς σταγόνα αίματος. Σύντομα σαν ντόμινο όλα τα κομμουνιστικά καθεστώτα κατέρρευσαν χωρίς κανείς να τα υπερασπιστεί.
Τελειώνοντας παραθέτω ένα αποκαλύπτικό απόσπασμα του Eric Hοbsbawm από το βιβλίο «Η εποχή των άκρων», σελ 631:
«Αλλά γιατί απέτυχε ή μάλλον διαλύθηκε (η ΕΣΣΔ); Παραδόξως ο θάνατος της ΕΣΣΔ έδωσε ένα από το πιο ισχυρά επιχειρήματα υπέρ της ανάλυσης του Καρλ Μαρξ, που ισχυρίστηκε ότι αποτελούσε το παράδειγμα. Ο Μαρξ έγραψε το 1859:
Στην κοινωνική παραγωγή των μέσων ύπαρξής τους οι άνθρωποι έρχονται σε σχέσεις παραγωγικές που αντιστοιχούν σε μια ορισμένη βαθμίδα ανάπτυξης των υλικών παραγωγικών τους δυνάμεων (...). Σε μια ορισμένη βαθμίδα της ανάπτυξής τους, οι υλικές παραγωγικές δυνάμεις της κοινωνίας έρχονται σε αντίφαση με τις υπάρχουσες παραγωγικές σχέσεις ή πράγμα που είναι η νομική μόνο έκφρασή τους, με τις σχέσεις ιδιοκτσίας, μέσα στις οποίες είχαν ως τότε κινηθεί. Από μορφές ανάπτυξης των παραγωγικών δυνάμεων, οι σχέσεις αυτές μετατρέπονται σε δεσμά τους. Τότε μπαίνουμε σε μια εποχή κοινωνικής επανάστασης.
Σπάνια υπήρξε σαφέστερο παράδειγμα παραγωγικών δυνάμεων που έρχονται σε σύγκρουση με την κοινωνική θεσμική και ιδεολογική υπερδομή, η οποία είχε μετασχηματίσει καθυστερημένες αγροτικές οικονομίες σε προηγμένες βιομηχανικά κοινωνίες – σε τέτοιο βαθμό μάλιστα ώστε από δυνάμεις της παραγωγής να μεταβληθουν σε δεσμά της. Επομένως, το πρώτο αποτέλεσμα που είχε η «Εποχή της κοινωνικής επανάστασης» ήταν η αποσύνθεση του παλαιού συστήματος.»

«Αναρωτιέμαι γιατί το ΚΚΕ ακόμα καπηλεύεται τον Μπελογιάννη»

Το ΚΚΕ προσπαθεί να μονοπωλήσει τον Νίκο Μελογιάννη και τον Νίκο Πλουμπίδη και θέλει να απαγορεύσει σε όλους τους υπόλοιπους αριστερούς να αναφέρονται σε αυτούς. Αμφισβητεί ακόμη και το δικαίωμα της συντρόφου του στη ζωή, στον αγώνα, και παραλίγο και στο θάνατο Έλλης Παππά να έχει λόγο. Δε θα του γίνει η χάρη. Τον επόμενο Απρίλιο θα δημοσιευτεί ένα βιβλίο – δριμύ κατηγορώ της Έλλης για το ΚΚΕ, ενώ αναμένονται με μεγάλο ενδιαφέρον οι φάκελοι της πολιτικής της διαθήκης που άφησε στο Μουσείο Μπενάκη και θα ανοίξουν την επόμενη εβδομάδα.
Ιδιαίτερα απλοκαλυπτική ήταν η συνέντευξη που έδωσε ο Νίκος Μπελογιάννης, γιος του Νίκου και της Έλλης στο τελευταίο τεύχος του περιοδικού Επίκαιρα, από το οποίο ακολουθούν ορισμένα αιχμηρά αποσπασματα:
« Ο πατέρας μου δεν πήγε έτσι απλά μόνος του να θυσιαστεί. Για το θάντατο του πατέρα μου υπήρχε ένα τεράστιο παρασκήνιο από πλευράς ηγεσίας του ΚΚΕ. Θυμάμαι την ΄Ελλη και τη Διδώ που μου έλεγαν ¨μακριά και αλάργα από το κόμμα αυτό¨ Και οι δυο τους είχαν φοβερές πίκρες γιατί είχαν περάσει τα μύρια όσα. Ακόμα και μέσα στη φυλακή ο μηχανισμός του ΚΚΕ την είχε απομονώσει από όλους τους άλλους κρατούμενους. Ήταν ελάχιστες οι κρατούμενες που δεν την είχαν απαρνηθεί και με τις οποίες η Έλλη έμεινε πιστή φίλη μέχρι το τέλος της ζωής της. Ομως η πίστη της Έλλης για το κόμμα ήταν μεγάλη, μέχρι σημείου μαζοχισμο. Ήταν τόσο ταγμένη που ήταν σχεδόν αδύνατο να κόψει τον ομφάλιο λώρο. Το ΚΚΕ τότε ήταν ευθυγραμμισμένο με τις μεθόδους του Στάλιν, ενώ ο Ζαχαριάδης ήταν ένα κακέκτυπο του Στάλιν και φυσικά εφάρμοζε τις μεθόδους του. Από όσα άκουγα από την Έλλη και τη Διδώ είχα εμπεδώσει ότι το ΚΚΕ ήταν ένας μηχανισμός που μοναδικός σκοπός του ήταν να σε συνθλίψει. Έπρεπε να υποταγείς στις επιταγές της ηγεσίας είτε να συνθλιβείς. Από την άλλη είχαμε και την εμπειρία της Διδώς και τη διαγραφή της από το Ζαχαριάδη, οπότε ήμουν πολύ πονηρεμένος με το όλο θέμα»
«Το 1992 (η Έλλη) τα σπάει οριστικά με το ΚΚΕ όταν πια η Αλέκα διέλυσε το Συνασπισμό. Θυμάμαι μάλιστα που έλεγε: «όλα αυτά για ένα πουκάμισο αδειανό για μια Αλέκα».Την Αλέκα την αγνοούσε και τη θεωρούσε ανάξια λόγου για να ασχοληθεί. Το ΚΚΕ, μόνο αν του δώσεις γη και ύδωρ θα τα διαγράψει όλα και θα σου δώσει άφεση. Αλλά για να στη δώσει θα πρέπει να κάνεις δήλωση μετανοίας και μάλιστα πολύ σκληρή. Να αυτοεξευτελιστείς. Και πάλι θα είσαι υπό επιτήρηση. Για όλα τα παραπάνω η Έλλη δεν ήθελε να ακούσει ούτε για τη σημερινή πολιτική ούτε και για το ΚΚΕ. Από την άλλη αναρωτιέμαι γιατί το ΚΚΕ ακόμα καπηλεύεται τον Μπελογιάννη, ενώ έχει βρει τους πραγματικούς του ήρωες που είναι ο Στάλιν και ο Ζαχαριάδης. Και ο Ζαχαριάδης του ταιριάζει γάντι...»

Η Έλλη Παππά δε μένει πια εδώ…

Ο Ν. Μπελογιάννης και η Έλλη Παππά στο δικαστήριο

Ο Ν. Πλουμπίδης

Χθες Σάββατο 31 Οκτωβρίου, κηδεύτηκε με πολιτική κηδεία η δημοσιογράφος, συγγραφέας και πάνω από όλα μεγάλη αγωνίστρια της αριστεράς, Έλλη Παππά. Ήταν μέλος του ΚΚΕ έως περίπου τη μεταπολίτευση οπότε αποχώρησε από αυτό. Για τη δράση της, καταδικάστηκε σε θάνατο και έζησε πολλά χρόνια στις φυλακές και εξορίες. Λίγο πριν είχε διαρρήξει τις σχέσεις της με τη Σοβιετική Ένωση, όταν αρνήθηκε πρόταση να ζήσει εκεί μαζί με το γιό της, λόγω της σοβιετικής εισβολής στην Τσεχοσλοβακία. ‘Έγινε γνωστή στο πανελλήνιο ως σύντροφος και συγκατηγορούμενη του Νίκου Μπελογιάννη στην πολύκροτη δίκη των ασυρμάτων το 1952. Η ίδια είχε μιλήσει αρκετά για αυτά τα γεγονότα.

Γνώρισε τον Μπελογιάννη και συνεργάστηκε μαζί του όταν εκείνος ήρθε από τη Σοβιετική Ένωση απεσταλμένος της ηγεσίας του ΚΚΕ, λίγο μετά τη λήξη του εμφυλίου . Ο έρωτας που αναπτύχθηκε ανάμεσά τους ήταν η αιτία της δικής της σύλληψης, αφού μετά την σύλληψή του αγαπημένου της, τον αναζήτησε επίμονα αδιαφορώντας ηθελημένα για τους κανόνες ασφαλείας. Όταν συνελήφθη ήταν χαρούμενη που βρισκόταν κοντά του και μπορούσε να επικοινωνεί μαζί του. Κατά τη διάρκεια της φυλάκισής της γέννησε το γιό τους Νίκο, γεγονός που την έσωσε από το εκτελεστικό απόσπασμα. Στη δίκη υπερασπίστηκε όπως και οι συγκατηγορούμενοι της τις ιδέες της και αντιμετώπισε με θάρρος το κατηγορητήριο. Επέμεινε σθεναρά να έχει την ίδια αντιμετώπιση με τους συγκατηγορούμενούς της, αλλά λόγω του παιδιού αποφασίστηκε η μη εκτέλεση της θανατικής καταδίκης.

Φυλακισμένοι σε διπλανά κελιά έζησαν μαζί την αγωνία της επικείμενης εκτέλεσης. Κατά το διάστημα αυτό δημοσιεύτηκε η επιστολή του Πλουμπίδη, που προσπαθώντας να σώσει τον Μπελογιάννη, ζήτησε από τις ελληνικές αρχές να πάρει ο ίδιος στη θέση του και να δικαστεί εκείνος ως αρχηγός του παράνομου μηχανισμού του ΚΚΕ, όπως πραγματικά ήταν. Με την επιστολή αυτή θα μπορούσαν να ζητήσουν νέα δίκη και σε συνδυασμό με την παγκόσμια κατακραυγή και κινητοποίηση να πετύχουν τη μη εκτέλεση της θανατικής ποινής. Δεν πρόλαβαν όμως να χαρούν και αμέσως ο Ζαχαριάδης εκτέλεσε τις ελπίδες τους. Από τη «φωνή της αλήθειας», το ραδιοφωνικό σταθμό του ΚΚΕ στη Ρουμανία, ο Ζαχαριάδης κατήγγειλε ως πλαστή την επιστολή του Πλουμπίδη και κατασκευασμένη από την ασφάλεια. Μια πράξη εντελώς ακατανόητη, που στέρησε από τους μελλοθάνατους την ύστατη ελπίδα σωτηρίας. Η Έλλη Παππά θεωρούσε ότι ο Ζαχαριάδης έπραξε κατά αυτό τον τρόπο και θυσίασε τον Μπελογιάννη, γιατί επιθυμούσε τη δεδομένη στιγμή, έναν ακόμη ήρωα. Γεγονός είναι όμως ότι ο Πλουμπίδης είχε ήδη πέσει σε δυσμένεια και η καταγγελία του ως προδότης ήταν προδιαγεγραμμένη. Προφανώς, η ηρωική εμφάνιση και η αυτοθυσία του Πλουμπίδη δεν ταίριαζε με την εικόνα του προδότη που είχε ήδη δρομολογηθεί.

Η συνέχεια ήταν σπαρακτική. Στις 30 Μαρτίου 1952 οι εκπρόσωποι του ελληνικού κράτους, ενός κράτους - δολοφόνου, που δολοφονούσε με όλους τους τύπους, τα πρωτόκολλα και τις σφραγίδες, πήραν τον Μπελογιάννη και τους συντρόφους του για εκτέλεση. Έως και τα βαθιά της γεράματα, η Έλλη Παππά διηγούνταν συντετριμμένη τις συγκλονιστικές στιγμές του αποχωρισμού, τα τελευταία λόγια και το τελευταίο φιλί μέσα από τα κάγκελα. Εκείνη τη μέρα ο Μπελογιάννης πέρασε στο πάνθεο των ηρώων του ΚΚΕ και η ηρωική του στάση μνημονεύεται από αυτό διαρκώς, χωρίς ασφαλώς καμία αναφορά στην ολέθρια στάση της ηγεσίας του ΚΚΕ.

Λίγους μήνες αργότερα συνελήφθη και ο Πλουμπίδης. Όντας φυλακισμένος και κατηγορούμενος έμαθε ότι σύμφωνα με το Ζαχαριάδη και κατ΄ επέκταση και το κόμμα του είναι προδότης. Πίστεψε, όπως και όλοι οι άλλοι κομμουνιστές που άδικα κατηγορήθηκαν ως προδότες από το σταλινισμό, ότι έχει γίνει κάποιο λάθος, ότι μάλλον κάποιος πραγματικός προδότης τον συκοφάντησε και σίγουρα στο μέλλον η αλήθεια θα λάμψει και το όνομά του θα αποκατασταθεί. Με αυτήν την ψευδαίσθηση υπερασπίστηκε με σθένος το ΚΚΕ μέχρι τέλους και αντιμετώπισε το εκτελεστικό απόσπασμα με θάρρος, αν και απομονωμένος από τους συντρόφους του και στιγματισμένος ως προδότης.

Μετά την εκτέλεση του τον Αύγουστο του 1954 και παρά τη δημοσίευση των φωτογραφιών του νεκρού Πλουμπίδη, η φωνή της «αλήθειας» επέμενε ότι οι φωτογραφίες είναι πλαστές και ο Πλουμπίδης δεν εκτελέστηκε, αλλά βρίσκεται στην Αμερική ξεκοκαλίζοντας τα αργύρια της προδοσίας του!

Ο επίλογος της ιστορίας του Πλουμπίδη γράφτηκε το 1958 με την σιωπηλή αποκατάστασή του μαζί με άλλους «προδότες», τον Κ. Καραγιώργη και το Γ. Σιάντο, σε λίγες γραμμές. Ο Πλουμπίδης δεν βρίσκεται στο Πάνθεο των ηρώων στην ίδια θέση με τον Μπελογιάννη. Το στίγμα του προδότη αμαύρωσε λίγο την ιστορία του. Σκόπιμα. Γιατί όσο μειώνεται η αξία του Πλουμπίδη, τόσο μειώνεται και το μέγεθος του εγκλήματος που διέπραξε η ηγεσία του ΚΚΕ, να κατασυκοφαντήσει έναν αθώο, τίμιο και σπουδαίο αγωνιστή.