20 χρόνια χωρίς το τείχος του ολοκληρωτισμού.

Ο σύντομος εικοστός αιώνας όπως λεει ο μεγάλος διανοητής και ιστορικός Eric Hοbsbawm ξεκινά με την Οκτωβριανή επανάσταση το 1917 και τελειώνει με την κατάρρευση των κομμουνιστικών καθεστώτων στις αρχές της δεκαετίας το 1990. Η πτώση του τείχους του Βερολίνου ήταν το γεγονός που σηματοδότησε αυτή την πορεία. Μετά το μοίρασμα στα δύο της Γερμανίας, το δυτικό τμήμα του Βερολίνου, που ήταν το μικρότερο και λιγότερο σημαντικό τμήμα της πόλης, αποτελούσε έναν καπιταλιστικό θύλακα μέσα στο σοσιαλιστικό κόσμο, στον οποίο διέφευγαν κατά χιλιάδες οι ανατολικογερμανοί.
Στις 13 Αυγούστου του 1961, αποφασίστηκε ο αποκλεισμός του με τείχος για να ανακοπεί το κύμα φυγής των ανατολικογερμανών προς τη Δύση. Η ανέγερση του έγινε ξαφνικά, χωρίς καμία προειδοποίηση για να μην προλάβουν να διαφύγουν και άλλοι ανατολικογερμανοί. Το επομενο πρωί οι κάτοικοι του ανατολικού Βερολίνου ήταν εγκλωβισμένοι. Ξαφνικά οικογένειες, φίλοι, συγγενείς, χώρισαν για πάντα. Ένα ακόμη έγκλημα κατά τις ανθρωπότητας είχε διαπραχθει. Ακολούθησαν κι άλλα, καθώς οι ανατολικογερμανοι προσπαθούσαν όλα αυτά τα 28 χρόνια της φυλάκισής τους να δραπετεύσουν. Τούνελ ανοίγονταν, αυτοκίνητα με μυστικές κρυψώνες κατασκευάζονταν, άλλοι απλά πήδαγαν πάνω από το τείχος, ακόμη και με αερόστατο απέδρασαν δύο οικόγενειες. 136 άνθρωποι δολοφονήθηκαν στην προσπάθειά τους να περάσουν το τείχος και πολλοί περισσότεροι εκτελεστηκαν και φυλακίστηκαν σε δίαφορες αποτυχημένες προσπάθειες απόδρασης. Όσοι είχαν επισκεφτεί το Βερολίνο, εκείνα τα μαύρα χρόνια, θυμούνται τα αυστηρότατα μέτρα ασφαλείας, τις λεπτομερείς έρευνες από τους παγερούς αστυνομικούς με τα αυτόματα και τα σκυλιά και τα στεφάνια πάνω στο τείχος στη μνήμη των εκτελεσθέντων.
Η πρακτική της απαγόρευσης της εξόδου των πολιτών από τη χώρα ίσχυε όχι μόνο στην Ανατολική Γερμανία αλλά σε όλο το σοσιαλιστικό κόσμο. Οι πολίτες τους αντιμετωπίζονταν σαν φυλακισμένοι και δεν τους επιτρέπονταν τα ταξίδια στο εξωτερικό, παρά μόνο και με προϋποθέσεις στις άλλες σοσιαλιστικές χώρες. Βέβαια αυτό δεν ήταν το μεγαλύτερο κακό που τους συνέβαινε, αφού ζούσαν σε ολοκληρωτικά συστήματα, χωρίς δικαίωμα ελεύθερης σκέψης και έκφρασης σε ένα καθεστώς βίας και τρόμου, όπου ο ένας παρακολουθούσε και κατέδιδε τον άλλο. Υπήρχαν τόποι εξορίας, απάνθρωπες φυλακές και ψυχιατρεία για τους διαφωνούντες, και για διάφορες άλλες κοινωνικές ομάδες που δεν ταίριαζαν με το κομμουνιστικό πρότυπο.
Η άνοδος του Γκορμπατσώφ στην ηγεσία του σοβιετικού κόμματος επιτάχυνε τις ήδη δρομολογημένες εξελίξεις της σοσιαλιστικής πτώσης. Οικονομικά και κοινωνικά τα σοσιαλιστικά κράτη βρίσκονταν ήδη στα πρόθυρα της κατάρρευσης. Οι πολίτες είχαν αρχίσει να διεκδικούν δικαιώματα και βελτίωση του βιωτικού τους επιπέδου. Η σήψη, η διαφθορά της εξουσίας, η μαύρη αγορά και η δωροδοκία ήταν ενδείξεις της διάλυσης που ερχόταν. Ο Γκορμπατσώφ προσπάθησε να περισώσει το σύστημα προχωρώντας σε μεταρρυθμίσεις. Όμως όταν έχουν ξεκινήσει οι επαναστατικές διαδικασίες μόνο η βία μπορεί να ανακόψει την πορεία προς την επανάσταση. Οι μεταρρυθμίσεις επιταχύνουν την επανάσταση δεν την ανακόπτουν.
Το καλοκαίρι του 1989, λίγους μήνες πριν την πτώση του τείχους του Βερολίνου αντίστοιχη ειρηνική επανάσταση ξέσπασε στην Κίνα. Χιλιάδες φοιτητές συγκεντρώθηκαν στην πλατεία Τιεν αν μεν διεκδικόνταν τον εκδημοκρατισμό του κομμουνιστικού καθεστώτος. Εκεί οι κομμουνιστές ηγέτες κατανόησαν ότι μόνο η βία μπορεί να τους σώσει. Έβαψαν με αίμα την πλατεία, έστειλαν τα τανκς και το στρατό να ποδοπατήσουν και να εκτελέσουν τους επαναστάτες νεολαίους. Καθώς το φασιστικό καθεστώς στην Κίνα εξακολουθεί να έχει την εξουσία, παραμένει αγνωστος ο ακριβής αριθμός των νεκρών εκείνης της μέρας αλλά και των χρόνων που ακολούθησαν, όταν τα εκτελεστικά αποσπάσματα δολοφονούσαν και συνεχίζουν να δολοφονούν αντιφρονούντες.
Στο Γκορμπατσώφ οφείλουν οι πολίτες των σοσιαλιστικών χωρών ότι δεν έγινε αιμματοκύλισμα και μπόρεσε να εξελιχθεί η ειρηνική επανάσταση που ανέτρεψε τα κομμουνιστικά καθεστώτα. Ο Χρουτσώφ σε αντιδιαστολή προσπάθησε μεν να εκδημοκρατίσει το σοβιετικό κράτος, αλλά έχοντας συνείδηση ότι χωρίς βία ένα αντιδημοκρατικό σύστημα δεν επιβιώνει, προχώρησε στην ανέγερση του τείχους της ειρήνης ή αλλιώς του αίσχους στο Βερολίνο.
Στις 9 Νοεμβρίου του 1989 μία μεγαλειώδης ειρηνική επανάσταση ξέσπασε στο Βερολίνο. Ο κόσμος παρασυρμένος από μία λανθασμένη ανακοίνωση έσπευσε στις πύλες του τείχους για να περάσει στο δυτικό Βερολίνο. Γρήγορα η κατάσταση έγινε ανεξέλεγκτη και μόνο οι σφαίρες μπορούσαν να αναχαιτίσουν το πλήθος που είχε γίνει λαοθάλασσα. Οι σφαίρες δεν έπεσαν, η ειρηνική επανάσταση δεν πνίγηκε στο αίμα, αντίθετα ο λαός νίκησε και μέσα σε ένα ντελίριο ενθουσιασμού γκρέμισε το σιδηρούν παραπέτασμα. Ήταν μία συναρπαστική νύχτα, μία αυθόρμητη ειρηνική επανάσταση ξέσπασε και νίκησε χωρίς σταγόνα αίματος. Σύντομα σαν ντόμινο όλα τα κομμουνιστικά καθεστώτα κατέρρευσαν χωρίς κανείς να τα υπερασπιστεί.
Τελειώνοντας παραθέτω ένα αποκαλύπτικό απόσπασμα του Eric Hοbsbawm από το βιβλίο «Η εποχή των άκρων», σελ 631:
«Αλλά γιατί απέτυχε ή μάλλον διαλύθηκε (η ΕΣΣΔ); Παραδόξως ο θάνατος της ΕΣΣΔ έδωσε ένα από το πιο ισχυρά επιχειρήματα υπέρ της ανάλυσης του Καρλ Μαρξ, που ισχυρίστηκε ότι αποτελούσε το παράδειγμα. Ο Μαρξ έγραψε το 1859:
Στην κοινωνική παραγωγή των μέσων ύπαρξής τους οι άνθρωποι έρχονται σε σχέσεις παραγωγικές που αντιστοιχούν σε μια ορισμένη βαθμίδα ανάπτυξης των υλικών παραγωγικών τους δυνάμεων (...). Σε μια ορισμένη βαθμίδα της ανάπτυξής τους, οι υλικές παραγωγικές δυνάμεις της κοινωνίας έρχονται σε αντίφαση με τις υπάρχουσες παραγωγικές σχέσεις ή πράγμα που είναι η νομική μόνο έκφρασή τους, με τις σχέσεις ιδιοκτσίας, μέσα στις οποίες είχαν ως τότε κινηθεί. Από μορφές ανάπτυξης των παραγωγικών δυνάμεων, οι σχέσεις αυτές μετατρέπονται σε δεσμά τους. Τότε μπαίνουμε σε μια εποχή κοινωνικής επανάστασης.
Σπάνια υπήρξε σαφέστερο παράδειγμα παραγωγικών δυνάμεων που έρχονται σε σύγκρουση με την κοινωνική θεσμική και ιδεολογική υπερδομή, η οποία είχε μετασχηματίσει καθυστερημένες αγροτικές οικονομίες σε προηγμένες βιομηχανικά κοινωνίες – σε τέτοιο βαθμό μάλιστα ώστε από δυνάμεις της παραγωγής να μεταβληθουν σε δεσμά της. Επομένως, το πρώτο αποτέλεσμα που είχε η «Εποχή της κοινωνικής επανάστασης» ήταν η αποσύνθεση του παλαιού συστήματος.»