Ψυχή βαθιά ΙΙ

Από την προηγούμενη Πέμπτη η ταινία παίζεται στους κινηματογράφους και η συρροή των θεατών (εντυπωσιακή χθές στον Απόλλωνα) αποδεικνύει εκτός από την εκτίμηση στο πρόσωπο του σκηνοθέτη ότι ο εμφύλιος εξακολουθεί να ενδιαφέρει και το θέμα είναι ακόμη ζωντανό στην ψυχή των Ελλήνων. Αποτελεί άλλωστε μιά εποχή αρκετά άγνωστη για το ευρύ κοινό αλλά και για το πιο υποψιασμένο κοινό συνήθως η γνώση είναι μονόπλευρη και σχετική με την προσωπική και οικογενειακή ιστορία του καθενός. Η ιστορική πραγματικότητα έχει αντικατασταθεί από μύθους που πλάστηκαν όλα αυτά τα χρόνια της ηθελημένης συσκότησης και που δυσκολεύουν την αντικειμενική θεώρηση των γεγονότων.

Ο σκηνοθέτης της ταινίας δήλωσε ότι διάβασε περί τα 600 βιβλία για να γνωρίσει την εποχή και να γυρίσει την ταινία. Κάποιοι αναρωτήθηκαν που φάνηκε αυτό το διάβασμα στην ταινία, αφού απουσίαζαν τα πολιτικά και ιστορικά στοιχεία, οι πολιτικές διεργασίες, οι αναφορές στις διεθνείς συγκυρίες και στα αίτια. Η ταινία πράγματι δεν ασχολείται με τα παραπάνω, και επικεντρώνεται στο ανθρώπινο δράμα, καταδεικνύοντας ότι στον εμφύλιο υπήρχαν μόνο θύματα, οδύνη και σπαραγμός. Χρειάζεται πραγματικά πολύ μελέτη και ουσιαστική γνώση για να φτάσεις στο συμπέρασμα αυτό. Μελετώντας ξεπερνάς τους μύθους, εκπλίσσεσαι βλέποντας πως δεν επιβεβαιώνεται το μοτίβο του «καλού» και του «κακού» και αντιλαμβάνεσαι πως ο ελληνικος λαός ήταν το θύμα, και οι ηγέτες του οι θύτες που του προκάλεσαν τόσο πόνο και συμφορά. Ήταν μια τραγωδία για το ελληνικό έθνος την οποία οι επικεφαλής και των δύο στρατοπέδων δεν προσπάθησαν να αποφύγουν.

Εξήντα χρόνια μετά, ο εμφύλιος αποτελεί ακόμη αντικείμενο ιδεολογικών αντιπαραθέσεων και τα πολιτικά πάθη είναι ακόμη ζωντανά. Αποτέλεσμα των παραπάνω ήταν η ταινία να δεχτεί εκτός από θετικά και αρνητικά σχόλια. Στην πραγματικότητα η ελληνική κοινωνία δεν είναι ακόμη έτοιμη να δεχτεί την αλήθεια. Οι μύθοι είναι ακόμη ισχυροί και δεν επιθυμεί κανείς να τους αμφισβητήσει. Η αλήθεια είναι ακόμη συσκοτισμένη και λίγοι επιθυμούν να την κοιτάξουν κατάματα. Μετά την δεξιά θεώρηση των γεγονότων που φασιστικά επιβλήθηκε κατά τον ψυχρό πόλεμο, και ως αντίδραση στα δεξιά ψεύδη και τις υπερβολές, από τη μεταπολίτευση και έπειτα περάσαμε στην μονόπλευρη κομμουνιστική ιστοριογραφία, που σφυρηλάτησε με τη σειρά της τους αριστερούς μύθους.

Εξήντα χρόνια μετα το τέλος του εμφυλίου είναι η ώρα για την αντικειμενική συγγραφή της ιστορίας. Πρεπει με τόλμη να ξεπεράσουμε τους μύθους και να επιτρέψουμε στην αλήθεια να αποκαλυφθεί. Η ευθύνη τόσο των ιστορικών όσο και των καλλιτεχνων είναι μεγάλη. Ο Παντελής Βούλγαρης κινήθηκε προς αυτή την κατεύθυνση και έκανε το χρέος του. Πρέπει να ακολουθήσουν και άλλοι, γιατί ο εμφύλιος είναι τόσο πολύπλευρος και τόσο πλούσιος σε γεγονότα που για να φωτιστεί επαρκώς απαιτούνται εκατοντάδες ταινιών και χιλιάδες βιβλίων.

Τα αρνητικά σχόλια ήταν αναμενόμενα από τον σκηνοθέτη, όπως δήλωσε ο ιδιος. Ήταν άραγε αναμενόμενη η τόσο σκληρή πολεμική που ασκήθηκε από το ΚΚΕ; Μέχρι φυλλάδια μοιράστηκαν έξω από κινηματογράφους που καταγγέλουν την ταινία. Το ΚΚΕ ποτέ δεν είχε καλή σχέση με την αλήθεια, αλλά εσχάτως έχει ξεπεράσει κάθε όριο, και καταγγέλει κάθετι που δεν ταυτίζεται πλήρως με τη δική του γραμμή.

Η ταινία εστίαζε στο ανθρώπινο δράμα, δεν έθιγε καθόλου τα κακώς κείμενα του ΔΣΕ και κατά συνέπεια δεν υπήρχε κανένας λόγος για τέτοια αντίδραση. Και μόνο το αυταπόδεκτο γεγονός ότι οι μαχητές περίμεναν την υποσχεθείσα βοήθεια απο τη Σοβιετική ένωση που δεν ήρθε ποτέ, αρκεί για να ενοχλησει το σταλινικό ΚΚΕ, καθώς και το γεγονός ότι δεν παρουσίαζόνταν ο εθνικός στρατός σαν αγριεμένα κτήνοι, αλλά σαν άνθρωποι που βίωσαν επίσης ένα δράμα.

Δεν υπήρχαν καθόλου αιχμές για τον ΔΣΕ, η ταινία δε μιλούσε (παρά ελάχιστα) για τις βίαιες στρατολογήσεις νεαρών αγοριών και κοριτσιών, καθόλου για τις λιποταξίες, για τις εκτελέσεις των στρατολογημένων που προσπαθούσαν να αποδράσουν, για τα λαικά δικαστήρια που εξόντωναν κατόπιν εντολής αριστερούς και δεξιούς «προδότες», για το παιδομάζωμα, για την απόφαση να διαιρέσουν την Ελλάδα στα δύο, για τη θέση υπέρ της αυτονομίας της Μεκεδονίας, για τις αυθαιρεσίες του Ζαχαριάδη και των συνεργατών του Γούσια και Βλαντά έναντι των μαχητών και των αξιωματικών του ΔΣΕ, τους οποίους για να καλύψουν δικές τους αποτυχίες κατηγορούσαν για προδότες και υπέβαλλαν σε φρικτα βασανιστήρια για να ομολογήσουν. Δεν μπορώ να φανταστώ τι θα γινόταν αν μιλούσε για όλα αυτά!

Κατά τις δεκαετίες 50 και 60 η κυριαρχία της άκρας δεξιάς επέβαλλε γιορτές μίσους, παρουσίαζε τους αριστερούς σαν άγριους και αιμοβόρους σφαγείς και δεν επέτρεπε καμία διαφορετική άποψη απο την δική της. Οι αντιστοιχίες με τη σημερινή πολιτική του ΚΚΕ είναι εμφανείς. Τα τελευταία χρόνια το ΚΚΕ αφού έκανε προσπάθεια να σταματήσει τις δεξιές γιορτές μίσους, οργανώνει πλέον αριστερές γιορτές στο Γράμμο, κατηγορεί οποιονδήποτε έχει διαφορετική άποψη για την ιστορία και καταγγέλει τώρα τον Παντελή Βούλγαρη γιατί δεν παρουσιάζει τους δεξιούς σαν άγριους δολοφόνους. Οι οιμοιότητες των άκρων είναι τόσο πολλές!!